Lá sâm Ngọc Linh: Công dụng, cách dùng và cách phân biệt thật - giả

Lá sâm Ngọc Linh là gì?

Lá sâm Ngọc Linh là bộ phận phía trên của cây sâm Ngọc Linh - một loài sâm quý, sinh trưởng tại vùng núi cao Nam Trà My (Quảng Nam) và Tu Mơ Rông (Kon Tum). Lá chỉ mọc từ phần ngọn cây, không mọc dọc thân như nhiều loài khác.

Đây là kiểu lá kép dạng chân vịt. Mỗi cụm lá gồm 5 lá nhỏ liên kết với nhau bằng hai đoạn cuống mảnh. Các cụm lá thường mọc vòng quanh đỉnh thân cây, tạo thành hình đối xứng.

Lá giữa có kích thước lớn nhất, các lá bên ngoài nhỏ dần. Chiều dài lá từ 7 - 12cm. Phiến lá mỏng, hình trứng ngược hoặc mũi mác, mép có răng cưa nhỏ và đều. Mặt trên có nhiều lông cứng dọc gân lá, mặt dưới lông thưa hơn.

Thông thường, sau khi cây ra hạt, vào khoảng tháng 8 đến cuối tháng 10, lá sẽ tự rụng khi bước vào thời kỳ ngủ đông. Đây là lúc người dân thu hái, rửa sạch rồi phơi khô để bảo quản và sử dụng dần.

Thành phần hoạt chất có trong lá sâm Ngọc Linh

Lá sâm Ngọc Linh có tác dụng gì?

Không chỉ phần củ, mà chính lá sâm Ngọc Linh cũng mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe, điều mà không phải ai cũng biết.

Tăng sức đề kháng, bảo vệ cơ thể

Lá sâm giúp cơ thể chống lại các yếu tố gây bệnh như vi khuẩn và virus. Khi sử dụng đều đặn, bạn sẽ thấy mình ít bị cảm lạnh, ít mệt vặt hơn. Đây là một trong những lý do nhiều người dùng lá sâm hằng ngày như một cách để phòng bệnh tự nhiên.

Cải thiện giấc ngủ và tinh thần

Nếu bạn thường xuyên mất ngủ, khó ngủ sâu hoặc hay tỉnh giấc giữa đêm, trà lá sâm là lựa chọn đáng thử. Các hoạt chất trong lá giúp làm dịu thần kinh, hỗ trợ thư giãn và đưa cơ thể vào trạng thái nghỉ ngơi tốt hơn.

Bảo vệ gan, hỗ trợ tim mạch

Lá sâm có khả năng hỗ trợ làm sạch gan, điều hòa huyết áp và giảm mỡ trong máu. Từ đó, góp phần ngăn ngừa các bệnh liên quan đến tim mạch và tuần hoàn, đặc biệt ở người trung niên và lớn tuổi.

Làm đẹp da, làm chậm quá trình lão hóa

Các chất chống oxy hóa trong lá giúp làn da khỏe mạnh hơn, giảm tình trạng sạm, khô hoặc nhăn nheo. Với phụ nữ sau tuổi 30, đây là một cách tự nhiên để giữ gìn vẻ ngoài tươi tắn và trẻ trung.

Hỗ trợ phòng ngừa bệnh mạn tính

Nghiên cứu cho thấy một số hợp chất trong lá sâm có thể hỗ trợ ức chế sự phát triển của tế bào ung thư gan. Ngoài ra, lá sâm cũng hỗ trợ kiểm soát đường huyết, huyết áp - những yếu tố quan trọng với người có nguy cơ mắc bệnh mạn tính.

Cách dùng lá sâm Ngọc Linh hiệu quả

Có hai cách phổ biến và hiệu quả nhất để dùng lá sâm Ngọc Linh:

Pha trà uống hằng ngày

Đây là cách đơn giản và dễ thực hiện nhất. Bạn dùng 3 - 5g lá khô, hoặc 10 - 15g lá tươi, hãm với khoảng 500ml nước sôi. Để trong 10 - 15 phút cho dược chất hòa tan rồi rót ra uống như trà.

Lá sâm có mùi thơm đặc trưng, vị hơi đắng và gắt nhẹ, phù hợp với người quen uống thảo dược. Nên uống vào buổi sáng hoặc chiều, tránh uống sát giờ ngủ.

Ngâm rượu uống hằng ngày

Bạn dùng khoảng 20g lá khô ngâm với 1 lít rượu gạo nếp 20 - 25  độ. Sau 2 - 3 tháng, rượu chuyển màu vàng nhạt, có thể dùng mỗi ngày 10 - 20ml, sau bữa ăn.

Lưu ý: Đây chỉ là cách sử dụng bổ sung, không nên lạm dụng hoặc uống nhiều mỗi lần.

Dù dùng theo cách nào, bạn cũng nên bắt đầu với lượng nhỏ, theo dõi phản ứng của cơ thể rồi điều chỉnh. Người thể trạng yếu, đang dùng thuốc hoặc có bệnh nền nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thường xuyên.

Lá sâm tươi hay khô tốt hơn?

Lá sâm tươi giữ được mùi thơm và độ tươi tự nhiên, thích hợp pha trà ngay. Tuy nhiên, hạn sử dụng ngắn, chỉ khoảng 3 - 5 ngày khi bảo quản trong tủ lạnh.

Lá khô thì dễ bảo quản hơn, có thể để hàng tháng hoặc hàng năm nếu được sấy đúng cách và đóng kín. Dù không thơm bằng lá tươi, nhưng hoạt chất vẫn còn nguyên nếu bảo quản tốt.

Tuỳ vào nhu cầu và điều kiện sử dụng, bạn có thể chọn loại phù hợp. Nếu mua để ngâm rượu hoặc tích trữ lâu dài, nên ưu tiên lá khô.

Đối tượng nên và không nên dùng

Ai nên dùng:

• Người hay mệt mỏi, thể trạng yếu
• Người lớn tuổi, trí nhớ giảm
• Người làm việc căng thẳng, hay mất ngủ
• Phụ nữ muốn làm đẹp, ổn định nội tiết

Ai không nên dùng:

• Người cao huyết áp chưa kiểm soát tốt
• Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú
• Người đang dùng thuốc chống đông máu
• Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi

Phân biệt lá sâm Ngọc Linh thật - giả

Nhiều người nhầm lẫn lá sâm Ngọc Linh với lá tam thất hoang hoặc lá rừng thường.

Dưới đây là một số dấu hiệu giúp bạn nhận biết:

Khi mua nên yêu cầu hình ảnh thực tế hoặc mua loại có chứng nhận, bao bì thương hiệu rõ ràng.

Cách bảo quản lá sâm Ngọc Linh

Để giữ được chất lượng và giá trị dược tính của lá sâm Ngọc Linh, khâu bảo quản đóng vai trò rất quan trọng. Tùy theo từng dạng lá (tươi, khô hay đã ngâm rượu), cách bảo quản sẽ có sự khác nhau.

Bảo quản lá sâm tươi

Lá sâm tươi sau khi thu hái thường rất nhanh héo nếu để ngoài không khí. Để giữ độ tươi tối ưu:

• Không rửa ngay sau khi hái, tránh làm lá ẩm ướt dễ hư.
• Dùng khăn giấy sạch lau nhẹ phần bụi hoặc đất còn bám.
• Bọc lá bằng giấy khô hoặc cho vào túi hút chân không, sau đó bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.
• Thời gian sử dụng tốt nhất là trong vòng 3 - 5 ngày. Sau thời gian này, lá bắt đầu chuyển màu và mất mùi thơm đặc trưng.

Lưu ý: Không nên để lá chung với thực phẩm có mùi nồng vì dễ bị ám mùi. Tránh để lá dính nước, vì độ ẩm sẽ làm lá hư nhanh hơn.

Bảo quản lá sâm khô

Lá khô đã được làm sạch và sấy đúng cách sẽ có thời hạn sử dụng lâu hơn, nhưng vẫn cần bảo quản cẩn thận:

• Cho vào túi zip, túi bạc hoặc hũ thủy tinh đậy kín nắp.
• Đặt nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nơi có nhiệt độ cao.
• Tuyệt đối không để gần bếp, máy hút ẩm hoặc các thiết bị sinh nhiệt.
• Nếu bảo quản tốt, lá khô có thể để được từ 1 - 3 năm mà vẫn giữ được dược tính.

Định kỳ mỗi tháng nên kiểm tra túi/hũ chứa để đảm bảo không bị mốc, không có mùi lạ hoặc côn trùng xâm nhập.

Bảo quản rượu lá sâm đã ngâm

Rượu ngâm lá sâm không chỉ là cách sử dụng mà còn là một hình thức giúp bảo quản lá sâm để sử dụng lâu dài. Tuy nhiên, để rượu không bị đổi mùi hay giảm chất lượng:

• Dùng bình thủy tinh hoặc sành sứ, có nắp kín. Không dùng nhựa.
• Đặt bình ở nơi mát, tối, tránh ánh nắng trực tiếp. Nhiệt độ lý tưởng là dưới 27°C.
• Càng để lâu, các hoạt chất trong lá càng được hòa tan vào rượu. Sau 2 - 3 tháng là có thể sử dụng, nhưng ngâm lâu hơn (6 tháng – 1 năm) sẽ cho mùi thơm và vị đậm hơn.
• Không mở nắp quá nhiều lần để tránh bay hơi và nhiễm khuẩn.

Nếu thấy rượu chuyển mùi lạ, có cặn bất thường hoặc nổi váng, nên ngưng sử dụng và kiểm tra lại chất lượng.